Beck anksiyetesi nedir?

Beck Anksiyetesi, klinik psikolojide hem bir değerlendirme aracını hem de anksiyetenin kökenlerine ilişkin bir kuramsal çerçeveyi ifade eder. Aaron T. Beck’in geliştirdiği ölçek ve bilişsel model, kaygı bozukluklarının anlaşılması ve tedavisinde temel bir rol oynar.

12 Aralık 2025

Beck Anksiyetesi Nedir?


Beck Anksiyetesi, klinik psikolojide yaygın olarak kullanılan bir kavramdır ve iki ana bağlamda karşımıza çıkar: Birincisi, ünlü psikolog Aaron T. Beck'in geliştirdiği Beck Anksiyete Ölçeği (BAÖ) adlı psikometrik bir testtir. İkincisi ise, Beck'in bilişsel modeli çerçevesinde anksiyetenin (kaygı bozukluğunun) nasıl oluştuğuna dair kuramsal açıklamalardır. Genel olarak "Beck anksiyetesi" denildiğinde, daha çok bu ölçek ve onun ölçtüğü anksiyete belirtileri anlaşılır.

Beck Anksiyete Ölçeği (BAÖ)


Beck Anksiyete Ölçeği, bireyin son bir hafta içinde yaşadığı anksiyete belirtilerinin şiddetini değerlendirmek için tasarlanmış, kendi bildirime dayalı bir ölçektir. 1988 yılında Aaron T. Beck ve meslektaşları tarafından geliştirilmiştir.

  • Amaç: Ölçeğin temel amacı, anksiyete belirtilerini somatik (bedensel) ve bilişsel (zihinsel) düzeyde taramak ve bu belirtilerin şiddetini nesnel bir şekilde puanlamaktır. Özellikle klinik ortamlarda anksiyete düzeyini hızlıca değerlendirmek, tedavi sürecini izlemek ve tanıya yardımcı olmak için kullanılır.
  • İçerik ve Yapı: Ölçek, 21 maddeden oluşur. Her madde, anksiyeteye eşlik eden yaygın bir belirtiyi (örn., "Uyuşma veya karıncalanma", "Sıcak basmaları", "Korkuya kapılma") tanımlar. Katılımcıdan, her bir belirtiyi son bir haftada "hiç"(0 puan) ile "şiddetli"(3 puan) arasında derecelendirmesi istenir.
  • Puanlama ve Yorumlama: Toplam puan 0 ile 63 arasında değişir. Puan aralıkları genellikle şu şekilde yorumlanır:
    • 0-7: Minimal düzeyde anksiyete
    • 8-15: Hafif düzeyde anksiyete
    • 16-25: Orta düzeyde anksiyete
    • 26-63: Şiddetli düzeyde anksiyete
  • Önemli Bir Uyarı: BAÖ bir tanı aracı DEĞİLDİR. Yalnızca anksiyete belirtilerinin şiddeti hakkında fikir verir. Kesin tanı, bir psikiyatrist veya klinik psikolog tarafından kapsamlı bir klinik değerlendirme ile konulmalıdır.

Beck'in Bilişsel Modeline Göre Anksiyete

Aaron T. Beck, anksiyete ve depresyon gibi duygudurum bozukluklarının altında yatanın bilişsel çarpıtmalar ve işlevsel olmayan şemalar olduğunu öne sürmüştür. Beck'e göre anksiyete:

  • Tehdit Algısına Dayanır: Anksiyetesi olan bireyler, dünyayı aşırı derecede tehditkar ve tehlikeli olarak algılama eğilimindedir. Bu, "olası felaketler" üzerine odaklanan bir zihinsel şemadan kaynaklanır.
  • Olumsuz Otomatik Düşüncelerle Beslenir: "Ya başıma bir şey gelirse?", "Kesinlikle başarısız olacağım", "Kalp atışlarım hızlandı, kalp krizi geçiriyor olabilirim!" gibi zihne aniden gelen, istemsiz ve olumsuz düşünceler anksiyeteyi tetikler ve artırır.
  • Bilişsel Çarpıtmalar İçerir: Bu düşünceler genellikle felaketleştirme, aşırı genelleme, zihinsel süzgeç gibi mantık hataları (bilişsel çarpıtmalar) içerir.
  • Fizyolojik ve Davranışsal Belirtilere Yol Açar: Bu düşünceler, BAÖ'de de ölçülen kalp çarpıntısı, titreme, terleme gibi bedensel belirtilere ve kaçınma davranışlarına neden olur.

Bu model, Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)'nin temelini oluşturur. Terapide amaç, bu olumsuz otomatik düşünceleri ve altında yatan şemaları belirleyip, daha gerçekçi ve işlevsel düşüncelerle değiştirmektir.

Özetle

"Beck anksiyetesi", Aaron T. Beck'in klinik psikolojiye yaptığı iki büyük katkıyı kapsar:

  • Pratik/Araçsal Katkı: Anksiyete şiddetini ölçmek için güvenilir ve geçerli bir ölçek olan Beck Anksiyete Ölçeği (BAÖ).
  • Kuramsal Katkı: Anksiyetenin, bilişsel çarpıtmalar ve tehdide yönelik şemalardan kaynaklandığını açıklayan bilişsel model.

Her iki unsur da günümüzde anksiyete bozukluklarının değerlendirilmesi ve tedavisinde (özellikle BDT'de) temel taşlar olarak kullanılmaya devam etmektedir. Eğer siz veya bir yakınınız yüksek anksiyete belirtileri yaşıyorsa, BAÖ gibi ölçekler bir fikir verebilir, ancak profesyonel bir ruh sağlığı uzmanından destek almak en doğru adımdır.

Yeni Soru Sor / Yorum Yap
şifre
Sizden Gelen Sorular / Yorumlar
İlk soruyu siz sormak istermisiniz?
Çok Okunanlar
Haber Bülteni
;