Yetişkin ayrılma anksiyetesi bozukluğu nedir?

Bağlanılan kişilerden ayrılma düşüncesiyle ortaya çıkan yoğun korku ve kaygı, günlük yaşamı etkileyecek boyuta ulaşabilir. Yetişkinlikte görülen bu durum, ilişkileri ve işlevselliği derinden etkileyen, ancak anlaşılabilir ve tedavi edilebilir bir anksiyete bozukluğudur.

Konu kakkında 0 soru soruldu ve cevaplandı

Yetişkin Ayrılma Anksiyetesi Bozukluğu (YAAB) Nedir?

Yetişkin Ayrılma Anksiyetesi Bozukluğu (YAAB), genellikle çocukluk dönemiyle ilişkilendirilen ayrılma anksiyetesinin yetişkinlikte de devam etmesi veya başlaması durumudur. Kişinin, bağlılık hissettiği önemli figürlerden (eş, partner, çocuk, ebeveyn veya yakın arkadaş gibi) ayrılma düşüncesi, gerçeği veya olasılığı karşısında aşırı ve uygunsuz düzeyde kaygı, korku ve sıkıntı yaşaması ile karakterize bir anksiyete bozukluğudur. Bu durum, kişinin günlük işlevselliğini, sosyal ilişkilerini ve mesleki yaşamını önemli ölçüde bozabilir.

YAAB'nin Temel Özellikleri ve Belirtileri

Aşırı ve Sürekli Endişe: Bağlanılan kişiye bir zarar gelmesinden (hastalık, kaza, ölüm) veya kişinin kendisini terk edeceğinden duyulan yoğun, kontrol edilemeyen ve gerçekçi olmayan korkular.
Ayrılık Senaryolarına Karşı Aşırı Tepki: İş seyahati, başka bir şehre taşınma, rutin bir ayrılık (işe gitme gibi) veya planlanmış bir ayrılık öncesinde bile yoğun kaygı, panik atak benzeri belirtiler, mide ağrısı, baş ağrısı veya bulantı yaşama.
Ayrılığa Dayanamama: Bağlanılan kişiden ayrı kalmakta aşırı zorlanma, yalnız kalmaktan veya evde yalnız kalmaktan yoğun korku duyma.
Sürekli Temas İhtiyacı: Bağlanılan kişiyle sürekli iletişim halinde olma ihtiyacı (sık sık mesajlaşma, arama), onun nerede ve ne yaptığını bilmek için aşırı takip etme veya güvence arama.
Kaçınma Davranışları: Ayrılık ihtimali olan durumlardan (seyahat, sosyal aktiviteler, yalnız başına yapılan etkinlikler) kaçınma. Bu, kişinin kariyer fırsatlarını reddetmesine veya sosyal hayatının daralmasına yol açabilir.
Gece Kabusları: Ayrılma temalı tekrarlayan kabuslar görme.
Fiziksel Belirtiler: Kaygıya bağlı olarak baş ağrısı, mide-bağırsak problemleri, çarpıntı, terleme, nefes darlığı gibi somatik şikayetler.

Nedenleri ve Risk Faktörleri

Çocukluk Öyküsü: Çocuklukta teşhis edilmiş veya edilmemiş Ayrılma Anksiyetesi Bozukluğu öyküsü. En yaygın neden, çocukluktaki bozukluğun yetişkinliğe taşınmasıdır.
Bağlanma Stilleri: Güvensiz bağlanma stilleri (kaygılı/kararsız bağlanma) geliştirmiş olmak.
Travmatik Ayrılık Deneyimleri: Çocuklukta veya yetişkinlikte ani bir kayıp (ölüm, terk edilme), boşanma veya uzun süreli ayrılıklar yaşamış olmak.
Aşırı Koruyucu veya Kaygılı Ebeveynlik: Ebeveynlerin aşırı korumacı ve kaygılı tutumlarının model alınması.
Genetik ve Mizaç: Anksiyeteye yatkınlık ve ailede anksiyete bozuklukları öyküsü.
Stresli Yaşam Olayları: Yeni bir ilişki, evlilik, çocuk sahibi olma, ebeveynlerin yaşlanması, sevilen birinin hastalığı gibi durumlar tetikleyici olabilir.

YAAB'nin Etkileri

İlişkilerde Sorunlar: Bağımlılık, kıskançlık, güvensizlik ve boğucu davranışlar ilişkileri yıpratabilir. Partnerde tükenmişliğe yol açabilir.
Mesleki ve Akademik Sorunlar: İşe gidememe, seyahat edememe, yalnız çalışamama gibi nedenlerle kariyerde ilerleyememe veya iş kaybı.
Sosyal İzolasyon: Sosyal aktivitelerden kaçınma nedeniyle arkadaşlık ilişkilerinin zayıflaması.
Eşlik Eden Diğer Ruhsal Sorunlar: Depresyon, panik bozukluğu, agorafobi, diğer anksiyete bozuklukları ve madde kullanımı sıklıkla YAAB'ye eşlik edebilir.

Tanı ve Tedavi

Tanı: Tanı, bir psikiyatri uzmanı tarafından klinik görüşme ve belirtilerin DSM-5 (Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı) tanı ölçütlerine göre değerlendirilmesi ile konulur. Belirtiler en az 4 hafta (yetişkinlerde genellikle 6 ay veya daha uzun) sürmelidir.
Psikoterapi (Konuşma Terapisi): En etkili tedavi yöntemidir.
- Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Ayrılıkla ilgili olumsuz ve felaketleştirici düşüncelerin (örn. "Ona bir şey olacak", "Ben onsuz yaşayamam") tanınması ve gerçekçi düşüncelerle değiştirilmesi üzerine odaklanır. Ayrıca, korkulan durumlarla kademeli olarak yüzleşmeyi içeren maruz bırakma (exposure) teknikleri kullanılır.
- Şema Terapi ve Dinamik Yönelimli Terapiler: Kökleri çocukluk deneyimlerine inen, bağlanma ve terk edilme şemalarını anlamaya ve iyileştirmeye yönelik terapiler faydalı olabilir.
İlaç Tedavisi: Özellikle şiddetli belirtiler veya eşlik eden depresyon/panik bozukluğu varsa, psikiyatri uzmanı tarafından antidepresanlar (özellikle SSRI'lar) veya anksiyolitikler reçete edilebilir. İlaç tedavisi genellikle psikoterapi ile birlikte kullanılır.
Destek Grupları ve Kendine Yardım: Benzer deneyimleri olan kişilerle bağlantı kurmak, kaygı yönetimi teknikleri (nefes egzersizleri, mindfulness) öğrenmek ve sağlıklı bir yaşam tarzı (düzenli uyku, egzersiz, beslenme) sürdürmek iyileşme sürecine katkı sağlar.

Önemli Not:

Sevdiklerinden ayrılırken herkes zaman zaman kaygı hissedebilir. Ancak bu kaygı, kişinin hayatını kontrol etmeye başladığında, kaçınma davranışlarına yol açtığında ve belirgin bir sıkıntı yarattığında bir "bozukluk" halini almış olabilir. YAAB, utanılacak bir durum değil, tedavi edilebilir bir sağlık sorunudur. Eğer siz veya bir yakınınız bu belirtileri yaşıyorsa, bir ruh sağlığı profesyonelinden (psikiyatrist veya klinik psikolog) destek almak, yaşam kalitesini geri kazanmak için atılacak en önemli adımdır.

Yeni Soru Sor / Yorum Yap