Anksiyete giderici ilaçlar nelerdir?

Anksiyete bozukluklarının tedavisinde kullanılan ilaçlar, etki mekanizmaları ve kullanım alanları bakımından çeşitlilik gösterir. Bu rehber, SSRI’lardan benzodiazepinlere kadar farklı sınıflardaki anksiyolitiklerin özelliklerini, yaygın yan etkilerini ve klinik kullanımlarını özetlemektedir.

Konu kakkında 0 soru soruldu ve cevaplandı

Anksiyete Giderici İlaçlar (Anksiyolitikler) Hakkında Kapsamlı Rehber

Anksiyete (kaygı) bozukluklarının tedavisinde, psikoterapi ile birlikte veya tek başına, doktor kontrolünde kullanılan çeşitli ilaç grupları bulunmaktadır. Bu ilaçlar, beyindeki kimyasal dengesizlikleri düzelterek aşırı kaygı, endişe, korku ve bunlara eşlik eden fiziksel belirtileri (çarpıntı, titreme, nefes darlığı vb.) hafifletmeyi amaçlar. Önemli Uyarı: Bu bilgiler sadece genel kültür amaçlıdır. Kesinlikle bir hekim tavsiyesi yerine geçmez. İlaç kullanımı mutlaka bir psikiyatri uzmanı tarafından kişiye özel olarak planlanmalı ve takip edilmelidir.

1. Seçici Serotonin Geri Alım Engelleyicileri (SSRI'lar)

Genellikle birinci basamak tedavi seçeneğidir. Depresyonda da yaygın kullanılır. Etkilerinin görülmesi birkaç haftayı bulabilir.

Örnekler: Sitalopram, essitalopram, fluoksetin, paroksetin, sertralin.
Kullanım: Yaygın anksiyete bozukluğu, panik bozukluk, sosyal anksiyete bozukluğu, OKB, travma sonrası stres bozukluğu.
Yan Etkiler: İlk günlerde bulantı, baş ağrısı, uykusuzluk, cinsel işlev bozuklukları. Genellikle zamanla azalır.

2. Serotonin-Norepinefrin Geri Alım Engelleyicileri (SNRI'lar)

SSRI'lara benzer şekilde, hem serotonin hem de norepinefrin üzerinden etki ederler.

Örnekler: Venlafaksin, duloksetin.
Kullanım: Yaygın anksiyete bozukluğu, panik bozukluk, sosyal fobi.
Yan Etkiler: Bulantı, baş dönmesi, terleme, kan basıncında artış (yüksek dozlarda).

3. Benzodiazepinler

Hızlı etki gösteren (30-60 dakika), sakinleştirici ve kas gevşetici özellikleri olan ilaçlardır. Bağımlılık ve tolerans riski nedeniyle genellikle kısa süreli (2-4 hafta) ve düşük dozda kullanılmaları önerilir.

Örnekler: Alprazolam, klonazepam, diazepam, lorazepam.
Kullanım: Akut anksiyete ataklarının kısa süreli kontrolü, panik atak, bazı durumlarda SSRI/SNRI'ların etkisi başlayana kadar "köprü tedavisi".
Yan Etkiler: Sersemlik, uyku hali, dikkat ve hafıza problemleri, düşme riski. Aniden kesilmemelidir.

4. Buspiron

Benzodiazepinlerden farklı bir yapıya sahiptir. Bağımlılık yapmaz ve sakinleştirici etkisi minimaldir. Etkisinin görülmesi 2-4 hafta sürebilir.

Kullanım: Özellikle yaygın anksiyete bozukluğu için.
Yan Etkiler: Baş dönmesi, baş ağrısı, mide bulantısı.

5. Trisiklik Antidepresanlar (TCA'lar)

Eski bir antidepresan sınıfıdır. SSRI'lar yaygınlaşmadan önce sıklıkla kullanılırdı. Etkili olmalarına rağmen yan etki profilleri daha belirgindir.

Örnekler: Klomipramin, imipramin.
Kullanım: Özellikle klomipramin OKB tedavisinde etkilidir. Panik bozuklukta da kullanılabilir.
Yan Etkiler: Ağız kuruluğu, kabızlık, bulanık görme, idrar yapmada zorluk, kilo alma, kalp üzerinde etkiler.

6. Monoamin Oksidaz İnhibitörleri (MAOI'lar)

Diğer ilaçlara yanıt vermeyen dirençli vakalarda kullanılabilirler. Ciddi diyet kısıtlamaları ve ilaç etkileşimleri gerektirirler, bu nedenle günümüzde daha az tercih edilirler.

Örnekler: Fenelzin, trankilsipromin.

7. Beta Blokerler

Aslen kalp ve tansiyon ilacıdır. Anksiyetenin fiziksel belirtilerini (çarpıntı, titreme, terleme) kontrol etmede kullanılır. Altta yatan psikolojik kaygıyı tedavi etmezler.

Örnekler: Propranolol, atenolol.
Kullanım: Performans anksiyetesi (örn: sahne korkusu, topluluk önünde konuşma).

8. Atipik Antipsikotikler (Ek Tedavi Olarak)

Ana tedaviye (SSRI/SNRI) yeterli yanıt alınamayan durumlarda, düşük dozlarda eklenebilirler.

Örnekler: Kvetiapin, aripiprazol.

Hangi İlaç Neden Seçilir?

Hekim, aşağıdaki faktörlere göre kişiye en uygun ilacı seçer:

Anksiyete bozukluğunun türü (panik, yaygın anksiyete, sosyal fobi vb.)
Belirtilerin şiddeti ve sıklığı
Hastanın yaşı, genel sağlık durumu, diğer hastalıkları
Kullanılan diğer ilaçlar (etkileşim riski)
Yan etki profili
Hastanın veya ailesinin geçmişte ilaçlara verdiği yanıt
Bağımlılık öyküsü

Önemli Hatırlatmalar

İlaçlar Bağımlılık Yapar mı?SSRI, SNRI, buspiron gibi ilaçlar bağımlılık yapmaz. Benzodiazepinler ise kontrollü kullanılmazsa bağımlılık riski taşır.
İlaçlar Ne Zaman Etki Eder?SSRI/SNRI gibi ilaçların tam etkisi 4-6 haftayı bulabilir. Benzodiazepinler ise çok hızlı etki eder.
İlaçlar Ne Kadar Süre Kullanılır?Tedavi genellikle aylar sürer. Belirtiler tamamen düzeldikten sonra, hekimin önerisiyle doz yavaş yavaş azaltılarak kesilir. Ani kesilme belirtileri şiddetlendirebilir.
Psikoterapi ile Kombinasyon: İlaç tedavisi, Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) gibi psikoterapi yöntemleriyle birleştirildiğinde en etkili sonuç alınır. İlaçlar belirtileri yatıştırırken, psikoterapi temeldeki düşünce ve davranış kalıplarını değiştirmeye yardımcı olur.

Sonuç olarak, anksiyete giderici ilaçlar modern psikiyatrinin etkili araçlarıdır, ancak akılcı ve hekim gözetiminde kullanılmaları esastır. Doğru ilaç, doğru doz ve süre ile birlikte psikoterapi ve sağlıklı yaşam tarzı değişiklikleri (düzenli uyku, egzersiz, beslenme) tedavide kalıcı başarı şansını önemli ölçüde artırır.

Yeni Soru Sor / Yorum Yap